Firlej Henryk († 1626) prymas, był synem Jana, wojewody krakowskiego, i Barbary Mniszkówny. Urodził się w r. 1574. Ojciec jego, protestant, odumarł go bardzo wcześnie, dzięki czemu matka wychowała go na gorliwego katolika. F. otrzymał staranne wychowanie. Studiował początkowo w Ingolsztadzie i Grazu u jezuitów, potem w Padwie i Rzymie. W Rzymie pod wpływem Szyszkowskiego zdecydował się przywdziać suknię duchowną i pozyskał sobie szybko względy ówczesnego papieża Klemensa VIII. Rychło też otrzymał różne godności kościelne, został scholastykiem krakowskim, prałatem domowym papieża, protonotariuszem i referendarzem obojga sygnatur. Podpis jego figuruje na akcie unii brzeskiej.
W r. 1596 F. wrócił w orszaku nuncjusza Gaetaniego do Polski i polecony ciepłym listem przez papieża, został mianowany sekretarzem królewskim. W tym charakterze podpisał w r. 1600 akt włączający Estonię do Polski. W r. 1601 posłował w ważnej sprawie, prawdopodobnie małżeństwa królewskiego, do papieża i przy tej okazji załatwiał jakieś sprawy w Wenecji. Łaska królewska, którą się cieszył, zapewniła mu dostęp do dalszych godności, został kanonikiem sandomierskim, proboszczem płockim, sekretarzem koronnym, wreszcie w czasie sejmu 1605 referendarzem koronnym. W czasie rokoszu Zebrzydowskiego używał go król do ważnych funkcji. Na początku r. 1606 był posłem królewskim na sejmik proszowski, później zaś był jednym z posłów zjazdu wiślickiego do rokoszan pod Sandomierzem. W r. 1608 pośredniczył między Januszem Radziwiłłem a królem. W czasie wyprawy smoleńskiej w r. 1609 i 1610 przebywał w Wilnie w otoczeniu królowej Konstancji, która obdarzała pobożnego i wychowanego w Niemczech referendarza swym zaufaniem. Prawdopodobnie dzięki poparciu królowej otrzymał F. w r. 1611 bogatą prepozyturę miechowską; temu poparciu też zawdzięczał zapewne uzyskanie w czasie sejmu w r. 1613 pieczęci mniejszej, koronnej mimo sprzeciwu potężnego margrabiego Myszkowskiego. W tym samym roku został F. członkiem komisji powołanej przez sejm dla zapłacenia wojska zaciągniętego na wyprawę moskiewską.
Jako podkanclerzy nie odegrał F. wybitniejszej roli, zresztą godność swą piastował jedynie 5 lat. Na sejmie 1614 przestrzegał izbę ogólnie przed machinacjami szwedzkimi, w r. 1617 bronił Żółkiewskiego przed atakami opozycji. Z początkiem r. 1616 otrzymał biskupstwo łuckie, w następnym zaś roku biskupstwo płockie, wskutek czego musiał wbrew swej woli w r. 1618 złożyć godność podkanclerzego. W r. 1620 został F. już jako biskup płocki członkiem rady wojennej, w r. 1621 zaś zaciągnął na własny koszt oddział piechoty i jazdy i w razie wyruszenia króla na pole walki miał wg uchwały sejmowej rezydować w Warszawie i dbać o bezpieczeństwo królowej. W 1621 i 1623 został przez sejm wybrany do komisji ustalającej ceny towarów. Jako biskup płocki zajmował się F. gorliwie administracją diecezji i w 1618 udał się ad limina apostolorum. W r. 1624 polecił go Zygmunt III na stanowisko arcybiskupa gnieźnieńskiego. Wybrany przez kapitułę 25 kwietnia i zatwierdzony przez papieża 1 IX 1624 objął F. w tym samym roku rządy archidiecezją przez pełnomocnika. Słaby stan zdrowia i szalejąca wówczas w Polsce zaraza uniemożliwiły mu żywsze zajęcie się sprawami nowego urzędu. Przeniósł się on wprawdzie do Łowicza, gdzie ufundował szpital Bonifratrów i dokąd sprowadził z Rzymu relikwie św. Wiktorii, atoli do końca życia nie zjawił się w Gnieźnie i nie odbył ingresu. Zmarł też niedługo później, mianowicie 25 II 1626 w Skierniewicach.
F. był dość typowym biskupem kontrreformacji, zawdzięczającym swe wysokie stanowisko nie tylko swej osobistej pobożności i zdolnościom, ale swemu pochodzeniu z starego i możnego rodu oraz względom papieża i króla.
Biografowie podkreślają zgodnie jego pobożność oraz łagodny charakter.
Theiner, Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae t. III; Damalewicz Series archiepiscoporum gnesnensium; Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy III; Niesiecki; Boniecki; Vol. leg. III, 71, 82, 176, 181, 203, 206, 218, 219, 220; Piasecki, Historia; Żółkiewski, Początek i progres wojny moskiewskiej; Niemcewicz, Panowanie Zygmunta III; Barycz, Polacy na studiach w Rzymie; Strzelecki, Sejm w r. 1605; Tyszkowski, Wojna o Smoleńsk; Naruszewicz A., Karol Chodkiewicz; Niemcewicz J. U., Dzieje panowania Zygmunta III; Teka rzymska 69 w P. A. U.
Władysław Czapliński